■ مراحل اجرای یک ساخـتمان از پی سـازی تا فرش کف بخش عمران

مراحل اجرای یک ساخـتمان از پی سـازی تا فرش کف


نخـستن مرحله در اجرای یک ساخـتمان پی سـازی می باشد که این کار باید بعد از گود برداری وپی کنی انجام گیرد .همانطورکه می دانیم در زمینهای خوب حداقل عمق پی های نوادی در حدود 50 سانتی متر می باشد . و اگردراین عمق زمین بکر در دسترس نباشد باید عمق پی را تا زمین بکر ادامه دهیم .


فصل اول . پی سازی


1) گود برداری 2) پی کنی 3) بتن مگر


فصل دوم . آرماتور بندی


1) بستن آرماتور
2) خم کردن آرماتورها
3) وصله کردن آرماتورها
4) آرماتورهای ریشه یا انتظار
5) چگونه شبکه میلگرد ستون را به ریشه وصل کنیم


فصل سوم .قالب بندی و بتن ریزی


1) قالب بندی 2) انواع قالب 3) بازکردن قالب

1-2 قالب بندی پی
2-2 قالب بندی ستونها
3-2 قالب تیرهای اصلی


4-2 قالب سقف ها


فصل چهارم . مطالب عمومی ساختمان


1) بتن مگر
2) دیوار زیرزمین
3) دیوارســازی
4) هشته گیر
5) ملات
6) سقــف
7 ) شمشه گیری
8) سنگ قرنیز
9)کف سازی نهایی
10) سرویس ها

1-10) بتن سبک برای شیب
2-10) یـــک لایــه ماسه و سیمان
3-10) قیرو گونی
4-10) فـرش کـف



فصل اول :پی سازی


نخـستن مرحله در اجرای یک ساخـتمان پی سـازی می باشد که این کار باید بعد از گود برداری وپی کنی انجام گیرد .همانطورکه می دانیم در زمینهای خوب حداقل عمق پی های نوادی در حدود 50 سانتی متر می باشد . و اگردراین عمق زمین بکر در دسترس نباشد باید عمق پی را تا زمین بکر ادامه دهیم .

1) گود برداری : بعد ازپیاده کردن نقشه و کنترل آن را صورت لزوم اقدام به گود برداری می نماید گود برداری برای آن قسمت از ساختمان انجام می شود که در طبقات پائین تراز ترازکف طبیعی زمین ساخته می شوند مانند موتورخانه ها وپارکینگ ها وانبارها وغیره ... در موقع گود برداری چنان که محل گود برداری بزرگ نباشد از وسایل معمولی مانند بیل وکلنگ و فرغون استفاده می شود برای گود برداریهای بلند و بزرگتراستفاده از بیل وکلنگ مقرون بی صرفه نبوده و بهتر است از وسایل مکانیکی مانند لودر و غیره استفاده شود در اینگونه موارد برای خارج کردن خاک از محل گود برداری و حمل آن به خارج کارگاه معمولا از سطح شیب دار استفاده می شود بدین طریق که در ضمن گود برداری سطح شیب داری درکف گود برداری برای عبور کامیون و غیره ایجاد می گردد و بعد از اتمام کار این قسمت بوسیله دستی گود برداری می شود .

1-1) تا چه عمقی گود برداری را ادامه می دهیم : ظاهرا حداکثر عمق مورد نیاز برای گود برداری تا روی پی می باشد بعلاوه چند سانتی متر برای فرش کف و عبور لوله ها که دراین صورت باید محل پی ها را با دست خاکبرداری نموده و بهتر است گود برداری را تا زیر سطح پی ادامه دهیم زیرا در این صورت اول برای قالب بندی پی ها آزادی عمل بیشتری داریم در نتیجه پی ها تمیزترودرست ترخواهد بود .

2) پی کنی : اصولا پی کنی با دودلیل انجام می گیرد .

1-2) دسترسی به زمین بکر
2-2) برای محافظت پایه ساختمان

1-2) با توجه به اینکه کلیه بار ساختمان بوسیله دیوارها وستونها به زمین منتقل می شود در نتیجه ساختمان باید روی زمینی که قابل اعتماد باشد وقابلیت تحمل بار ساختمان را داشته باشد بنا گردد .برای دسترسی به چنین زمینی ناچاربه ایجاد پی برای ساختمان می باشیم .

2-2) برای محافظت پایه ساختمان وجلوگیری از تاثیرعوامل جوی در پایه ساختمان باید پی سازی نماییم در این صورت حتی در بهترین زمینها نیز باید حداقعل پی هایی با عمق 40تا 50سانتی متر حفر کنیم پس در این صورت پی کنی یکی از عوامل مهم در ساختمان سازی است تا یکی ازریشه های اصلی ساختمان به حساب می آید

3) بتن مگر: بتن مگرکه به آن بتن لاغر یا بتن کم سیمان نیز می گویند اولین قشر پی سازی می باشد و مقدار سیمان در بتن مگر در حدود 100الی 150کیلوگرم در متر مکعب است بتن مگر درپی سازی با دو دلیل انجام می گیرد.

1- برای جلوگیری از تماس مستقیم بتن اصلی با خاک : وعلت اینکه بتن اصلی با خاک نباید با همدیگر تماس پیدا کنند این است که در خاک معمولا مواد زائد زیادی وجود دارد که مسرورزمان می تواند بتن ما را خورده وباعث پوسیده شدن آرماتورهای بتن اصلی ما گردد .


2- برای رگلاژ کف پی و ایجاد سطح کافی برای ادامه پی سازی : وقتی زمین ها پستی وبلندی زیادی داشته باشد ویا اگر زمین ما هنگام گود برداری یا پی کنی به پستی وبلندی تبدیل شده باشد ما قبل از ریختن بتن مگر آن را رگلاژی کنیم وزمین را برای بتن مگر آماده می کنیم و بتن مگر دیگر این بحران را به خوبی بر طرف می کند وهمه زمین را در هنگام پی رادیه و پی های زمین را در هنگام پی های نوازی هم کد می کند وآن را تصحیح می کند .


ضخامت بتن مگر در حدود 100سانتی متر بوده و معمولا قالب بندی از روی بتن مگر شروع می شود .


فصل دوم : آرماتور بندی


کلیه مصالح بنائی ازجمله بتون تاب وتحمل کشش را نداشتند ودراندک مدت درمقابل نیروی کششی ازهمدیگر گسیخته میشوند و حداکثر نیروی که بتون می تواند تحمل نماید 32کیلوگرم برسانتی مترمربع میباشد و این در صورتی است که بتن با مشخصات عالی ساخته شده باشد که درکارگاه های معمولی کمتر می توان به این نتیجه رسید برای اینکه تاب تحمل نیروی کششی در بتن را درحد دلخواه برسانیم ازفولاد که معمولا به صورت میله گرد آجدار یا ساده می باشد استفاده می کنند در مقاطعی که بتن تحت تاثیر نیروی کششی باشد فولاد گذاری میشود.

فولاد آلیاژی است که از آهن کربن تشکیل شده هر قدر درصد کربن بیشـتر باشد فولاد سخـت تر و شکننده تر شده و خاصیت شکل پذیری آن کمتر می شود فولادی که در ساختمان مصرف می شود باید به راحتی شکل پذیر باشد تا همیشه و همه آنها بصورت دلخواه وسرد خم شوند باید توجه داشت که سطح فولاد کاملا تمیز بوده و عاری از مواد خارجی باشد در نقشه های ساختمانی میله گرد ساده را با علامت Ø و میله گرد آجدار را با علامتΦ نشان میدهند و میله گرد را با قطرآن می خوانند مثلا میله گرد نمره 18میله گردی است که قطر آن 18 میلی متر می باشد و در بازار میله گرد به قـطرهای6- 8-10وجود دارد و میله گردها معمولا به طول 12 و یا کلافی به بازار عرضه می شود .


1- بستن آرماتور:

آرماتوربندی از حساس ترین و با دقت ترین قسمتهای ساختمانی نتونی میباشد زیرا همانطوری که قبلا گفته شد کلیه نیروهای کششی در ساختمان بوسیله میله گردها تحمل می شود بدین لحاظ در اجرای آرماتور بندی ساختمانیهای بتونی باید نهایت دقت و حوصله به عمل آید برای تعین تعداد میله گردها آرماتورها و تعیین قطر آنها از دو راه که یکی محاسـبه ودیـگری آئیـن نامه اسـت استفاده می کنیم . در مورد اول مهندس محاسب با توجه به مشخصات قطعه بتونی قطر میله گردها را تعین نموده ودر نقشه های مربوط مشخص می نماید .


کارگاه آرماتور بندی باید درقسمتی از کارگاه اصلی تشکیل شود که در کارگاههای کوچک آرماتورها را با دست خم می نماید .مسئول کارگاه باید از روی نقشه ها تعداد و شکل هر آرماتور تعین نموده و کارگران داده خم کردن هر کدام را زیر نظر داسته باشد تا همه مشخصات از جمله (خم کردن – نحوه کردن و زوایه خم کردن و طول قلابها ) طبق نقشه انجام شود ومیله گردها باید عین نقشه باشد ونوع آنها هم باید با نقشه ها مطابقت داشته باشد آجدار یا ساده میله گردهای نمره پائین مثلا نمره 8و10که گاهاً به صورت کلاف به کارگاه آورده می شوند اینها را باید قبلا به طولهای مناسب بریده و بوسیله کشیدن صاف نموده و آنگاه مصرف نماید یا به آنها شکل دهند .


نکته

آرماتورها باید طوری به هم بسته شوند تا در موقع بتن ریزی از جای خود تکان نخورده وجابجا نشوند وفاصله آنها ازیکدیگر باید طوری باشد که بزرگترین دانه بتن به راحتی از بین آنها رد شده در جای خود قرار گیرد و معمولا برای بستن آرماتورها در گوشه ها از 8ودر وسطها از ساده استفاده شود .

2- خم کردن آرماتورها :

بعلاوه آرماتورهای تا قطر 12میلی متر را می توان با آچار(گوساله f ) وبا دست به راحتی خم نموده ولی آرماتورهای بزرگتر از12میلی متر براحتی خم نمی شوند وتا قطر 25 را به طوری با دست می توان خم کرد با فشار زیاد ولی آرماتورهای بزرگتر از آن را با دست به هیچ نحو نمی توان خم نمود وباید با دستگاهای مکانیکی مجهز به فلکه خم شود و قطر فلکه خم مناسب با قطر آرماتور بوده و باید به وسیله مهندس محاسب و مهندس کارگاه تعین شود وکلیه آرماتور ساده باید به صورت قلاب در آورده و به قلاب ختم کنیم ولی آرمـاتورهای ساده را می توان به صورت گونیا در آورد وخم کرد و سرعت خم کردن آن باید متناسب با درجه حرارت محیط باشد و از خم کردن آرماتورها در حرارت کمتر از 5درجه سانتی گراد خوداری نمود و نباید میله گردهای خم شده را دوباره باز کرد و در جای دیگر استفاده شود ودر مواقع ضروری باید باز کردن خم ها با نظر مهندس ناظر باشد و معمولا گونیا هایی که برای هرآرماتورمی زنندحداقلDB12می باشد یعنی12 برابرقطر میله گرد باید خم شود مثلا آرماتورهای نمره 18 باید بدین صورت خم شود و خم آنها ازپشت خم تا اینها این قدر باشد. mm6/2=18×12 18حداقل 22میلی متر هنگامی که می خواهیم برای خاموتها قلاب بزنیم باید قلاب با زاویه 135 درجه خم شود و زاویه داخلی آن450 باشد تا دو قلاب بصورت موازی همدیگر قرار گیرند و در داخل بتن اصلی پوشانده شوند .


نکته

همه آرماتور باید به صورت سر خم شود واز خم کردن آرماتورها بوسیله حرارت خوداری شود .

3- وصله کردن آرماتورها :

باید توجه داشت که میله گردهای که به بازار عرضه می شود طول آنها 12متر می باشد ودر بعضی از قسمتهای ساختمانها که طول آنها از 12متر بیشتر میباشد برای یکپارچه شدن تیر یا ستون یا پوتره اتصالی باید انجام دهیم و باید آن اتصال وصالی که میله گردها باهم دارند حدالمقدور این وصال به حداقل برسد یعنی طول هم پوشانی میله گردها با همدیگر طوری باشد که حـداقل کشـش تیر را تحمل کند در واقع ما ناچارا این اتصـال را انجام می دهیم و یا اگر از افت و ریز آرماتورها جلوگیری کنیم با نظر مهنس ناظر طبق هم پوشانی در نقشه ها از تکه های بریده استفاده می کنیم در واقع ما باید در هنگام برش طوری اندازه ها را با هم جور کنیم که ریزش آنها زیاد نباشد و این اتصالات باید در جائی باشد که تنش در آنها حداقل باشد و باید توجه داشت باشیم که کلیه آرماتورها در یک مقطع وصالی نباشد یعنی اتصال را یک در میان انجام دهیم و اتصال دو آرماتور در ساختمانهای بتونی اغلب بصورت پوتینی بوده و با روی هم آوردن دو قطعه انجام می شود .


این نوع اتصالها و وصله ها برای آرماتورهای تا نمره 32 مجاز می باشد و آن بدین طریق است که دو قطعه آرماتور را در کنارهم قرار داده و بوسیله سیم آرماتوربندی به همدیگر متصل می نمایند طول روی هم آمدن دو قطعه باید به اندازه قید شده درنقشه باشد و چنانچه در نقشه ها قید نگردیده باشد باید به وسیله مهندس ناظرکارگاه تعیین شود این طول معمولا40 برابرقطر میلگرد مصرفی است.



4- آرماتورهای ریشه یا انتظار :

آرماتورهای ریشه یا انتظار که برای اتصال شالوده به ستون بکار می رود باید تا سطح آرماتورهای زیرین پی ادامه داشته باشد ولی اگر ارتفاع پی از 25/1 متر تجاور کند می توان فقط 4عدد آرماتورهای گوشه های ستون را تا آرماتور زیرین پی ادامه داد و بقیه آرماتورهای ستون را به اندازه صافی داخل بتن پی نمود و کلیه آرماتورها ریشه باید در انتهای دارای خم900باشند .واین آرماتورها به صورت خاموت به یکدیگر متصل شوند ودر داخل پی به خوبی مستقر شوند و یا به عبارت دیگر باید خاموتهای ستون تا داخل پی ادامه یابد وطول آن قسمتی از آرماتور ریشه که باید خارج از پی قرار گیرد تا میلگردهای ستون به آنها بسته شوند این کار به وسیله مهندس محاسب تعیین می گردد ولی هیچگاه نباید از50 الی 60 سانتی متر کمتر باشد .



5- چگونه شبکه میلگرد ستون را به ریشه وصل کنیم :

بعد از فونداسیون وگذاشتن میلگردهای ریشه اگر بخواهیم میلگردهای ستون را در کنار میلگردهای ریشه قرار دهیم به اندازه کلفتی میلگرد ریشه ستون از محور خود منحرف گردد .بهتر آن است که آرماتورهای ستون انحنای کوچکی ایجاد کنیم تا ستون درست درمحل محور خود قرار گرفته و کوچکترین انحرافی نداشته باشد این انحنا باید به اندازه قـطر میله گرد ستـون باشد و آنها را در زمین اگر کوچک باشد و سبک باشد با سیم آرماتور بندی محکم می کنیم و با خاموتهای ستون آن را به یک شبکه تبدیل می کنیم و بعد از بتن ریزی پی قفسه آرماتورهای ستون را که ازقبل آماده نموده اند. آرماتورهای ریشه متصل می کنیم این کار باید حداقعل 3-4 روز بعد از بتن ریزی پی انجام شود زیرا در غیر این صورت با توجه به اینکه بتن پی هنوز هنوز سخت شده است در اثر لنگر آرمـاتورهای ستون میـله گردهای ریشه از جای خود تکان خورده وپی متلاشی می شود و بعد از بتن آرماتورهای ستون برای تثبیت موقعیت هر ستون ابعاد آن را به وسیله تیرهای چوبی در پای ستون مشخص می نمایند و باید توجه داشت که هیچ وقت نباید برای تثبیت ابعاد ستون با ریختن در پای آن اقدام نمود و یا با ریسمان رنگ ابعاد ستون را خط می زنند تا قالب را برروی آن قراردهند.


مقطع اغلب ستونها در ساختمانهای معمولی مربع یا مستطیل میباشد گاهی نیز دایره یا چند ضلعی میباشد در حال عرض مقطع ستون نباید از20سانتی متر کمتر و همچنین سطح مقطع آن نباید از600 سانتی متر کمتر باشد .


آرماتورهای طولی و عرضی ستونها طوری باید به هم یافته شوند که در موقع حمل ونقل وکار گذاشتن وبتن ریزی خطر جابجا شدن آرماتورها ودور و نزدیک شدن آنها از همدیگر وجود نداشته باشد و حداقل قطر آرماتورهای طولی 14میلی متر و حداقل تعداد آرماتورهای طولی در مقاطع مربع و سریع مستطیل 4عدد و در مقطع دایره 6 عدد ودر مقطع چند ضلعی تعداد اضلاع میباشد.





فصل سوم . قالب بندی و بتن ریزی

1- قالب بندی

درکارگـاههای ساختـمانهای و بتنی سه کارگاه وجود دارد که همزمان به کار خود ادامه می دهند این سه کارگاه عبارتند از: کارگاههای بتن سازی–آرماتور بندی- قالب بندی . از آنجا که بتن قبل از سخت شدن روان بوده لذا برای شکل دادن به آن احتیاج به قالب داریم .قالبهای که برای بتن ساخته می شوند اغلب چوبی می باشند برای کارهای سری سازی ازقالبها از قالبهای فلزی هم استفاده می کنند. قالبها علاوه بر شکل دادن به بتن وزن آن را نیز تحمل می کنند تا زمان سخت شدن بدین لحاظ اگر در اجرای آن دقت کافی نشود ممکن است در موقع بتن ریزی واژگون شده و موجب خسارت شود . تخته و چوبی که برای قالب بندی استفاده می شود باید کاملا خشک ودر برابر رطوبت تغییر شکل ندهد زیرا تغییر شکل قالب موجب تغییر شکل بتن گشته و بر شکل تیرها وستونها و همچنین برهانهای وارده بر آنها موثری باشد و در ایران معمولا از تخته های چوبی به نام چوب روسی معروف میباشد برای قالب بندی استفاده می نمایند .تخته های که برای قالب بندی مصرف می شود باید از نوع چوبهای صمغدار یا جنگلی یا مشابه باشند و مصرف چوب سفید جز برای قالب شالوده ویا قالب بتن های بدون آرماتور مجاز نیست ضخامت تخته های مورد مصرف در مورد ستونها و کف تیرها حداقل سه سانتی متر و ضخامت تخته های گونه تیرها وقالب دالها حداقل دو سانتی متر می باشند و پهنای تخته ها متناسب با ابعاد قطعه ای میباشند که قالب برای آن ساخته می شود .

حداقل پهنای تخته ها بین 10 – 20 سانتی متر بوده ولی معمولا در قالب بندی های به پهنای 15 تا 20 سانتی متر و طول 4 متر استفاده می نمایند .معمولا سطح تماس بتن و تخته قالب بندی را بوسیله روغنهای معدنی خنثی شده ( بدون اسید وقلیا ) چرب می نمایند در واقع از روغنی باید استفاده شود .که در واکنشهای شیمیایی بتن دخالت نداشته باشد .مالیدن روغن بروی قالب بدان علت است که اولا تخته که از ابتدا کاملا خشک است آب بتون مجاور خود را نمکیده و موجب فساد بتن نشود ودر ثانی در موقع باز کردن قالب تخته ها به خوبی از بتن جدا شود ودر صورت مناسب بودن برای قالب بندی دیگر استفاده شوند . زیرا از یک تخته قالب چندین باربرای قالب بندی استفاده می کنند در موقع مالیدن روغن باید دقت شود که آرماتور ها به روغن آغشته نشوند زیرا در این صورت روغن مانع چسبیدن بتن به دور میلگرد گردیده و جسم یکپارچه تشکیل نداده وبتن و آرماتورهر یک به تنهایی کار می کنند و موجب ضعف در همگن بودن فولاد وبتن می گردد .برای بهم بسـتن تخته ها به همـدیگر از چوبهایی که در اصطلاح قالب بندی به آنها چـهار تراش می گویند استفاده می کنند کوچکترین بعد این چـهار تـراش ها که به آنها پشت بند هـم می گویند نباید از 8 سانتی متر کمتر باشد.



2- انواع قالب

1-2) قالب بندی پی ها:

درساختمانهای کوچک معمولا برای قالب بندی پی ها از آجر استفاده می کنند بدین طریق که بعد از خاکبرداری و تعیین پی ها و محورها اندازه آنهارا با آجر چیده و بعد شنازها را به آن متصل می کنند ضخامت این آجر چینی حتی می تواند 10 سانتی متر هم باشد بهتر است برای این آجرچینی از ملات گل استفاده شود زیرا در این صورت بعد از سخت شدن بتن می توان آجرها را برداشته و مجددا استفاده نمود ولی در این طریق ممکن است هنگام بتن ریزی دیوارهای قالب تحمل وزن بتن را نداشته باشد واز همدیگر متلاشی شوند که در این صورت باید قبل از بتن ریزی پشت کلیه آجرها با خاک یا نخاله آجر یا ....پر شوند بطوری که بتواند بخوبی وزن بتن را تحمل نماید مشکل اساسی دراین نوع قالب بندی آن است که آجر آب بتون مجاور خود را مکیده وآن راخشک نموده وفعل انفعالات شیمیایی درآن متوقف می شود برای جلوگیری از این مشکل بهتر است که رویه آجر را با یک ورقه نایلونی پوشانیده شود تا آجر و بتن مستقیما در تماس نباشند مزیت دیگر این نایلون آن است که بعد از سخت شدن بتن آجرها براحتی از قالب جدا شده و می تواند در محلهای دیگر استفاده شود .

در ساختمانهای بزرگ قالب پی ها را که ارتفاع پی ها راکه ازروی نقشه مشخص می باشد تعیین نموده و با کنار هم قرار دادن تخته ها به همان اندازه واتصال آنها به یکدیگر بوسیله چوبهای چهار تراش قالب پی یا هر قسمت دیگر را می سازند باید توجه داشت که تخته ها باید آن چنان به یکدیگر متصل باشند که به خوبی بتواند وزن بتن و ضربه ها و ارتعاشات بوجود آمده بوسیله ویبراتور را تحمل کنند مخصوصا در مورد شنازها باید تخته ها را ازبالا بوسیله قطعات چوب چهار تراش را به یکدیگر متصل نمود وتخته ها باید طوری درزبندی شوند که شیره بتن ازآنها خارج نشود .

2-2 قالب بندی ستونها :

اغلب ستونها به صورت چهارضلعی میباشندگاهی نیز ممکن است معمار ساختمان از نظر زیبایی مقاطع دیگر از جمله دایره – بیضی و غیره پیشنهاد نماید وبرای قالب بندی ستونها ابتدا ابعاد ستون را از روی نقشه تعیین نموده ودو ضلع قالب را به همان میزان از تخته های مناسب بریده و به چوبهای چهار تراش تا به آن پشت بندی گویند میخ می نمایند با توجه به اینکه در قالب ستونها دو ضلع مقابل داخل دو ضلع دیگر قرار می گیرند در نتیجه پهنای دو ضلع دیگر قالب باید به اندازه کلفتی تخته از از ابعاد قید شده در نقشه بیشتر باشد تا از داخل ابعاد مورد نظر را به ما بدهد . باید توجه داشت که پشت بند های اضلاع مقابل اولا درحدود 10 الی 15 سانتی متر از پهنای قالب بیشتر باشد و در ثانی پشت بندهای اضلاع مقابل درست مقابل همدیگر قراربگیرند تا در موقع اتصال چهار ضلع ستون به یکدیگر با بستن سیم نجاری به این زایده ها امکان اتصال آنها به یکدیگر به سهولت امکان پذیر باشد حداکثر فاصله این پشت بندها از همدیگر نباید از 80 سانتی متر تجاوز نماید این پشت بندها باید به وسیله میگرد و مهره یا سیم نجاری به هم اتصال پیدا کنند.

در مورد ستونها معمولا به محض آنکه بتن حالت روانی خود را از دست بدهد و بتواند شکل هندسی خود را حفظ کند قالب آن را باز می کنند و این در حدود 48 ساعت بعد از بتن- ریزی میباشد در موقع باز کردن قالب باید توجه شود که قالب را با احتیاط طوری جدا نمایید که گوشه های تیز ستون خراب نشوند برای جلوگیری از این کار بهتر است در گوشه های قالب فیتیله های مثلثی شکل نصب نمایند تا در داخل قالب پَخی هایی ایجاد گردد تا بتن ریخته شده در قالب تیز گوشه نبوده ودر نتیجه شکننده نباشند .


قالب ستون بعد از 48 ساعت باید حتما باز شود زیرا در غیر این صورت آب دادن به بتن براحتی میّسر نیست و ممکن است بتن خشک شده و بسوزد باید توجه داشت که در موقع نصب قالب ستونها باید کاملا شاقولی نصب شود زیرا اگر ستون کاملا شاقول نباشد بارهای وارده محوری نبوده و ممانهای محاسبه نشده در آن به وجود آمده و موجب تخریب ساختمان می گردد .حداقل ضخامت تخته مورد نظر برای استفاده قالب بندی ستونها 3 سانتی متر می باشد باید در پای هر ستون سوراخی به ابعاد 10×10تعبیه گردد تا تراشه های چوب و مواد اضافه را از آنجا خارج نموده ودر موقع بتن ریزی آن سوراخ را مسدود نمود .

تثبیت موقعیت ستون باید تنها به وسیله تیرهای چوبی که در چهار جهت در پای ستون روی کف قرار داده شده انجام گیرد و ریختن بتون به ابعاد ستون برای تثبیت موقعیت آن به هیچ وجه مجاز نیست قالب بندی هر ستون باید مستقیما دارای ایستایی کافی باشد و تکیه دادن قالب بندی یا داربست آن به ستونهای مجاور مجاز نیست.


3-2 قالب تیرهای اصلی :

در اغلب موارد بتون تیرهای اصلی وسقف یکپارچه ریخته می شوند و آرماتورهای سقف وتیرهای اصلی به یکدیگر متصل میباشند اگر ضخامت تیرهای اصلی از سقف بیشتر باشند اغـلب این تفاوت ضخـامت را از پائین منـظور نموده وآنگاه آن را باسقف کاذب اصلاح می نمایند . تیرهای اصلی از دو قسمت تشکیل می شود که این دو قسمت عبارتند از کف وگونه های چپ و راست ولی اگر ضخامت سقف تیرهای اصلی مساوی باشد فقط احتیاج به کف دارد وساختن قالب آن بدین طریق است پایه های با کلاهک به تعداد لازم بین دو ستون قرار داده وکف تیر اصلی را به پهنای تعیین شده در نقشه از قبل ساخته شده است روی این پایه ها نصب می نمایند و با آن میخ می کنند تعداد این پایه ها باید آن قدر باشدکه بخوبی بتوان وزن آرماتور و بتن وکارگران که روی آن کارمی کنند و وسایل بتن ریزی را تحمل نمایند . معمولا هر قدر تخته قالب بندی نازکتر باشد باید به همدیگر نزدیکتر باشند و فاصله آنها به هم کمتر باشد تا بتواند بارهای وارده راتحمل نماید درحال فاصله این پایه ها که به آنها صلیب نیزگفته می شوند نباید از 80 سانتی متر تجاوز کند و باید کاملا دقت شود که کلیه قسمتهای تیر در یک تراز باشند که آنها هم بدین طریق اول با شلنگ تراز ارتفاع معینی روی تمام ستونها علامتگذاری نموده وکلیه ارتفاعات ابتدا و انتهای تیر را با این علامت مشخص نموده و بقیه نقاط را بوسیله ریسمان و با تراز بنائی در یک سطح قرارمی دهند . در قالب بندی تیرهائی که دهانه آنها بیش از 4 متر به ازائ هر متر طول 3 میلیمتر به طرف بالا در وسط دهانه خیز داده می شود واز دهانه 10 متر به بالا مقدارخیز طبق نقشه اجرائی باید انجام شود حداقل ضخامت تخته کف تیرها 3 سانتی متر و حداقل ضخامت تخته دالها وگونه ها 2 سانتی متر است .


4-2 قالب بندی سقف :

در مورد سقف ساختـمانهای بتنی آنچه که در ایران معمول اسـت اغلب تیـرچه بـلوکی می باشند. گاهی نیز از دال بتنی پیش ساخته ویا بتن ریخته شده در محل استفاده می کنند . در مورد سقفهای بتنی ریخته شده در محل و سقفهای تیرچه بلوک برای هر کدام احتیاج به قالب بندی مخصوصی می باشد برای سقفهای بتنی که احتیاج به قالب بندی مفصل تر و محکم تر دارد معمولا از به هم میخ کردن تخته ها و تشکیل صفحه ای به ابعاد مورد نیاز استفاده می کنند که این تخته ها را روی داربستهای چوبی قرار داده آنگاه شبکه های فلزی ( آرماتور بندی) را روی آن قرار می دهند و بتن ریزی می نمایند . برای تنظیم قالب بندی و سهولت در قالب برداری از کوه استفاده می نمایند بدین طریق که دو عدد کوه زیر هر پایه قرار می دهند و بوسیله چکش آن را در جای خود محکم نموده و آنگاه آن را بوسیله گچ در محل خود ثابت نگه می دارند تا خطر هر گونه جابجایی پایه ها به حداقل برسد بوسیله همین کوه ها تراز تیر یا سقف را نیز تکمیل می نمایند زیرا هر قدر کوه به داخل برود پایه ها در سطح بالاتری قرار می گیرند. کوه باید از چوب سخت مانند بلوط یا گردو باشد و بوسیله یک عدد میخ 5/7 سانتی متری تثبیت شود حداکثر شیب گوه 1 به 4 می باشد حداقل ضخامت انتهای باریک آن یک سانتی متر است و حداقل عرض آن مساوی تیری است که روی آن قرار می گیرد و گذاشتن پایه روی آجر خشک مجاز نیست.

برای پایه های داربست بعضی مواقع از لوله های فلزی استفاده می کنیم که بوسیله اهرمی بالا و پایین می رود و به آن اصطلاحا جک می گویند. و مورد سقف های تیرچه بلوک احتیاج به بستن تمام سقف با تخته نیست فقط باید کمر تیرچه ها به فاصله های 5/1 تا 2 متر بسته شود. تا از شکم دادن آنها جلوگیری شود که به آنها اصطلاحا در قالب بندی کش گفته می شود .



3- باز کردن قالب :

اصولا قالب برداری از ساختمان های بتونی وقتی باید انجام شود که اجزای بتونی بتواند وزن خود را تحمل نماید. برای ستونها و گونه تیرها همین قدر که شکل هندسی آنها تشکیل گردید می توان قالب را باز کرد. ولی باید دقت شود که در مورد قالب برداری به گوشه آنها آسیب نرسد . زیرا به علت سست بودن بتن در اثر کوچکترین ضربه گوشه آنها خواهد ریخت ولی در مورد تیرها و سقف ها حداقل 2-4 هفته بعد از بتن ریزی باید قالب برداشته شود. در این مدت هر قدر هوا سردتر باشد قالب ها باید دیرتر برداشته شوند. زیرا همانطوری که گفته شد در هوای سرد بتن دیرتر سخت می شود. برای آنکه از سخت شدن بتن و باربر بودن آن مطمئن شویم بهتر است در موقع بتن ریزی چند نمونه از بتن را برداشته و درهمان شرایط قطعه مورد نظر قرار دهیم قبل از قالب برداری مقاومت نمونه ها آزمایش کرده و در صورت رضایت بخش بودن اقدام به قالب بردای نماییم در این مورد هرگز نباید به مشاهدات چشمی اطمینان نمود و در موقع قالب برداری باید از برداشتن کلیه پایه ها در یک مرحله خوداری نمود. بهتر است قالب ها را در مرحله اول یک در میان برداشته و در مراحل بعد نیز بتدریج به قالب برداری ادامه دهیم. تقریبا مدت زمانی که باید از اجزاء مختلف ساختمان بتونی قالب برداری شود بدین طریق است.


قالب گونه تیرها – دیوار و ستون (قالب عمودی) 2روز



قالب دالها دو طرفه 8روز



قالب دالها یک طرفه و کف تیر و دالهای قارچی و تخت 16روز



قالب کف تیرهای بزرگ و شاه تیرهای بزرگ 21روز



پایه های اطمینان پس از برداشتن قالب 14روز



زمانهای بالا برای هوای مناسب که درجه حرارت آن از0c5 کمترنباشد تعیین شده چنانچه پس از ریختن بتن یخبندان شود باید مدت نگهداری قالب را حداقل به اندازه مدت یخبندان اضافه کرد قالب برداری باید جز به جزء با کشیدن میخ ها انجام شود و ضره زدن به قالب و برداشتن ناگهانی مجاز نیست .



فصل چهارم: مطالب عمومی ساختمان

1- بتن مگر:

برای بدست آوردن سطح صاف و محـکم در حدود 10 سانتی متر بتن مگر می ریزند.

2- دیوار زیرزمین:

هر قسمت از ساختمان که پایین تر از سطح زمین ساخته شود اصطلاحا به آن زیرزمین گفته می شود. معمولا قسمتهای ساختمان که دارای اهمیت کمتری است در زیرزمین ساخته می شود مانند انبارها ، پارکینگ ها و موتورخانه ها.نظر به اینکه دیوارهای خارجی و جانبی زیرزمین با خاک در تماس است اگر در موقع ساختن رعایت اصول فنی در آن به عمل نیاید همیشه رطوبت به داخل زیرزمین نفوذ نموده و ایجاد مزاحمت می نماید روی این اصل در موقع ساختن دیوار زیرزمین یک لایه قیرگونی بین لایه های ان به کار می بند. تا مانع نفوذ رطوبت به داخل زیرزمین شود طریقه انداختن قیرگونی بدین ترتیب است که اول یک دیوار محافظ در حدود 10 الی 20 سانتی متر کار می کنند و بعد روی آن سیمان کاری کرده با ماسه و سیمان و بعد دو لایه قیر و یک لایه گونی به پلاستر می چسبانند. و بعد دیوار اصلی را شروع می کنند تا مانعی در برابر رطوبت قرار گیرد .

3- دیوار سازی:

با توجه به اینکه ابعاد آجر 5/5×11×22می باشد در ساختمان دیوارهای آجری را به عرض 22 سانتی متر(یک آجر) 35 سانتی متر(یک و نیم آجر) و یا 45 سانتی متر(دوآجر) می چینند. دیوار در ساختمان به دو منظور ساخته می شود .


الف) برای جدا سازی قسمت های مختلف ساختمان: به این نوع دیوارها پارتیشین یا جدا کننده و یا تیغه گویند تیغه دیواری است به پهنای 5 یا 10 و یا 20 سانتی متر. در ضمن تیغه های بلند و طویل را نمی توان به ابعاد 5 یا 10 یا 20 سانتی متر ساخت. زیرا تیغه های 5 یا 10 سانتی متری با ابعاد زیاد ایستا نخواهد بود .

ب) دیـوار حمال: این نوع دیوارها که دیوارهای اصلی ساختمان های آجر می باشند برای انتقال بار ساختمان به زمین ساخته می شوند و فقط در ساختمان های تمام آجری مورد استعمال دارند و حداقل ضخامت این نوع دیوارها 35 سانتی متر است. این نوع دیـوار علاوه بر حمال بودن عهـده دار جدا سازی بین قسمتهای مختلف ساختمان نیز می باشند.

4- هشت گیر:

چنانچه چیدن کلیه قسمتهای یک دیوار با هم دیگر ممکن نیست بهتر است آن را با سطح شیب داری چید تا با دیوارهای بعدی قفل بست شده و به صورت یکپارچه دربیاید . به این طریق دیوار چینی لاریز گفته می شود . ممکن است برای قفل بست کردن دیوارها از هشت گیر هم استفاده نمود بدین ترتیب یک رگ در میان تقریبا قدری کمتر از ⅛ طول آجر را به صورت زبانه از انتهای دیوار بیرون کار می گذارند و دیوار بعدی را به آن قفل بست می کنند .


نکته

چون در هنگام چیدن قسمت دوم دیوار ملات بین دو قسمت راکاملا پر نمی نماید و بین دو قسمت دیوار همیشه یک درز بوده و هنگام نشست های طبیعی ساختمان در این قسمت ها ترکهایی بر می دارد بهتر است حتی الامکان از لاریز برای قفل بست کردن استفاده کنیم .


5-ملات:

ملات ماده چسبنده ای است که بین دو قشر از مصالح ساختمان قرار گرفته آن دو قشر را به خود می چسباند و ملات یکی از مهمترین مصالح مصرفی در ساختمان است که در همه جای ساختمان به شکلهای مختلف مصرف می شود به همین دلیل باید در انتخاب ملات و عیار مواد تشکیل دهنده آن دقت کافی به عمل آورد.




خواص ملات

1) ملات باید دارای خاصیت چسبندگی باشد

2) از نظر تحمل بارقدرت ملات باید حداقل مساوی مصالح باشد که در بین آنها قرار می گیرد زیرا درغیراین صورت ارزش مقاومت مصالح مصرفی را پائین می آورد .

3) ملات باید به صورت ارزان وفراوان در دسترس باشد .

4) ملات باید خاصیت شکل پذیری داشته وبه خوبی روی دیوارپهن شده وسطح صافی ایجاد نماید .

6- سقف :

در ساختمانهای آجری همه نوع سقف می توان به کاربرد مانند سقفهای تیرچه بلوک – طاق ضربی – پیش ساخته وغیره تیرچه بلوک را که قبلا توضیح دادیم .می خواهم با شرح اجرای سقف طاق ضربی بپردازم طاق ضربی معمولا دربین تیرآهن های پوشش سقف انجام می شود در بعضی از شهرستانهای ایران مانند یزد طاق ضربی را با خیزبلند در حدود نیم دایره روی دهانه هایی تا حدود 6مترهم اجرا می کنند برای اجرای طاق ضربی بدین ترتیب عمل می کنیم که روی دهانه های اطاق را با فاصله های تقریبا 1متر به 1متر تیر آهن مناسب که نمره آن با توجه دهانه اطاق بوسیله محاسبه تعیین شده است قرار می دهند وآنگاه بین آن را بوسیله آجرهای فشاری با ملات گج وخاک پر می نمایند باید توجه نمود که آجر طاق ضربی نباید کاملا زنجاب شده باشد فقط باید آجر آب ندیده را قبل از مصرف بلافاصله در آب فرو برد و بیرون آورد تا اجرا شود برای اطـمینان از مقاومت طاق بعد از اتمام کار روی آن را بوسـیله دوغـابی از گچ می پوشانند تا کلیه محافظ اطاق را که احتمـالا خالی مـانده است پر نموده و جسـم تو پر و یک پارچه ای ایجاد می نمایند . بهتر است در فصل بارندگی از اجرای این این قسمت خوداری کرده ودرغیراین صورت چنانچه بعد از اجرای طاق ضربی و قبل از اجرای پوششهای دیگران اگر باران ببارد آب باران روی سقف می ماند و موجب فاسد شدن گچ گشته وایجاد خسارت می نماید .

خیز طاق ضربی باید حداقل در حدود 2سانتی متر باشد اگرکمتر از 2سانتی متر باشد به واسطه تخت بودن طاق ممکن است در اثرهایی که از بالا به آن وارد می شود فرو ریزد و اگر بیشتر از 2سا نتی مترباشد به علت آنکه مجبور هستیم از زیر سطح صافی داشته باشیم ناچارا باید خیز آن را زیر با گچ و خاک پرنموده و در این صورت طاق ها سنگین تر خواهد شد در موقع اجرا معمولا چند دهانه را با هم می زنند زیرا هر طاق به آهن های کناری خود ضربه وارد می کند و در حقیقت با آن لگد می زند وآن را به سمت متمایل کرده و خود در اثر گشاد شدن جا فرو می ریزد بدین لحاظ چند دهانه را با هم شروع می کنند تا فشار های جانبی طاقها یکدیگر را خنثی کنند وآخرین تیرآهن را به تیرآهن ما قبل آخربوسیله میلگرد جوش می دهند تا از کناررفتن آخری جلوگیری شود و یا میلگرد را دو سر رزوه کرده و با مهره دهنه ها را به همدیگر وصل می کنند که به این میل گردها در اصطلاح میل مهار می گویند و قطراین میل مهارها با محاسبه تعیین می شوند ولی برای دهانه یک متر میلگرد 10الی 12کافی می باشد . ودرساختمانهای آجری که سقف آن با تیر آهن طاق ضربی می کنند برای اینکه با شاه تیرها بروی سطح بیشتری از دیوار وارد شود ( فشارنسبت معکوس با سطح دارد ) زیرسر این تیر آهن قطعه بتنی به پهنای دیوار و ضخامت 30الی40سانتی متر و در ازای 50- 60 سانتی متر می سازند و برداخل آن صفحه فلزی قرار می دهند و تیر را بر آن جوش می زنند و به این بالشتک گویند .


7- شمشه گیری :

پس از دیـوار چینی با توجه به اینکه دیـوارهای داخـلی را بصورت گری می چینند و دقت این نوع دیوار از لحاظ شاقول بودن و تراز بودن زیاد نیست بوسیله شمشه گیری دیوار را در یک سطح قرارویا به اصطلاح کارگری دیوار را در یک باد قرار می دهند و آن بدین گونه است که ابتدا با چشم بلندترین نقطه دیوار را معین می کنند و با گچ ماسه نقطه صافی را در آن ایجاد می کنند و بعد از این نقطه را با شاقول به پائین منتقل کرده و سطح کوچکی نیز هم باد آن با گچ و خاک پائین دیوار ایجاد می نمایند و آنگاه در نقطه دیگر دیوار نقطه گیری را عین اولی قرارمی دهند حال سه نقطه داریم و طبق اصـول هنـدسی بر آن می توان سطـحی داد و حال بوسیله ریسمان بین دو نقطه می کشند و به فاصله یک متر به یک متر زیر ریسمان نقاطی با گچ وخاک و ماسه ایجاد کرده بطوری که کلیه این نقاط هم باد ریسمان باشند بعد به وسیله شاقول این نقاط را به پائین دیوارمنتقل کرده و بعد شمشه صافی را انتخاب کرده و به دو نقطه هم سطح و در امتداد یک شاقول متکی می نمایند و با گچ وخاک پشت آن را پرمی کنند واین عمل را هر یک متر به یک مترانجام می دهند به این کار در اصطلاح شمشه گیری گویند و بعد از شمشه گیری گچ وخاک اطاق را تکمیل کرده و بعد سفید کاری می کنند . در مورد سیمان کاری هم همین کار را انجام می دهند ولی در سیمانکاری بجای گچ از ملات ماسه و سیمان استفاده می کنند .



8- سنگ قرنیز :

با توجه به اینکه گچ در مقابل رطوبت مقاوم نبوده و به سرعت فاسد می شود برای جلوگیری از رسیدن رطوبت به دیوارگچ کاری شده درموقع شستن کف دور اتاقها را به ارتفاع 10سانتی متر یک رگ سنگ پلاک کار می گذارند که به آن اصطلاحا قرنیز می گویند و برای قرنیز می توان از سنگهای مختلفی مانند سنگ تراورین یا سنگ مرمر و غیره استفاده نمود بهتراست در موقع اجرا سنگ با سطح گچ دیوار هم سطح باشد زیرا اگرجلوترازگچ کاری دیوار نصب شود به علت پیش آمدگی آن همیشه جای گردو خاک خواهد بود و اگرعقب ترازگچ کاری نصب می شود در نتیجه گچ لبه تیزی پیدا خواهد کرد. در اثر مسرور زمان لب پریده شده و منظره زشتی پیدا خواهد نمود و بهتر است از نظر زیبایی در محل برخورد سنگ قرنیز وگچ وخاک فرو رفتگی کوچکی که به آن در اصـطلاح چفت گویند درگـچ ایجاد نمود . سنـگ قرنیز را با ریسمان کار می گذارند .


9- کف سازی نهایی :

نوسازی در آن قسمت از ساختمان اجرا می شود که سطح مفید سالن ها و اتاق ها و سرویس ها و انبارها وغیره تشکیل می دهد با توجه به محل استفاده کف سازی انواع مختلف داردمخصوصا برای آخرین قشرکف سازی واحدهای مسکونی انواع مصالح لوکس و تزئینی موجود می باشد از قبیل انواع . موزاییک یا سنگ و یا کاشیهای لعابی و یا انواع پارکت ویاکفپوشهای دیگر.



10- سرویسها:

حمام – توالت – روشویی – آشپزخانه – دستشویی

قسمتهای فوق که از مهمترین مکانهای ساختمان است از لحاظ اجرای ساختمانی مخصوصا در مورد قیر گونی دارای یک نوع دتییل می باشند فقط ممکن است از لحاظ بیماری با تاسیسات و یا نوع لوله کشی باهم متفاوت باشند.


لایه های کف سرویس ها ازپایین به بالا بعد ازطاق ضربی به شرح زیر است.

1- بتن سبک برای شیب بندی

2- یک لایه ماسه و سیمان

3- قیرگونی

4- فرش کف



1- بتن سبک برای شیب بندی :

چنانچه در کف سرویسها کف شور کار گذاشته شودحتما باید تمام قسمتهای کف شیب ملایمی به طرف کف شور داشته باشند نصب کف شو درحمام ها لازم است ولی درآشپزخانه ها یا قفسه های لوکس ومدرن قفسه بندی میشوند چندان آبریزی درکف نداریم احتیاج به کف شور نمی باشداگر هم باشد برای احتیاط مسئله ای نیست و در کف محل دستشویی ها توالت آبی را که در کف ریخته می شود. می توان با T دستی زمین شور خشک کرد.



2- ماسه سیمان برای زیر قیرگونی:

همیشه یک قشر ماسه و سیمان برای زیر قیرگونی انجام می شود این لایه و لایه قیرگونی افقی و عمودی برای تمام سرویسها لازم است.



3- قیرگونی:

قیرگونی سرویسها بهتر است در دو مرحله انجام شود. مرحله اول دیوارها و مرحـله دوم چون معمولا کاشیـکاری سرویسها را قبل از فرش کف انجام می دهند و اگر قیرگونی کف نیز همزمان با دیوارها انجام دهیم هنگام کاشیکاری به آن آسیب می رسد و خسارات وارد می کند و برای جلوگیری از دو باره کاری بهتر است ابتدا دیوارها را قیرگونی نموده و حداقل 10سانتی متر بر روی کف خوابیده شود و بعد از اجرای کاشی کاری و بلافاصله قبل از فرش کف نسبت به قیرگونی کف اقدام نموده وفورا کف را شروع می نمائیم بهتر است قیرگونی کف سرویسها در دو لایه گونی و و سه لایه قیر انجام شود و پس از اجرا حتما بوسیله آب بستن در محل از غیر قابل نفوذ بودن آن مطمئن شویم باید توجه داشت که در کاشیکاری دیوارها چون ماسه و سیمان به قیرگونی خوب نمی چسبد و بعد از خشک شدن این دو لایه بصورت دو جسم جدا از هم کارمی کنند و در اثرکوچکترین ضربه لایه رویی فرو می ریزد برای جلوگیری از این موضوع چنانچه قیرگونی را تا ارتفاع 30سانتیمتر بالاتر از دوش می برند برروی آن یک لایه تور سیمی می کشند که ملات پشت کاشی لعابی به آن بچسبد و معمولا تورسیمی را با میخ به دیوار متصل می نمایند.



4- فرش کف :

اگر کف سرویس دارای شیب باشدیعنی اگردرکف،کف شورکارگذاشته شود محل سرویس را باید با کفپوش هایی که ابعاد آن کوچکتر باشد فرش نمائیم این ابعاد بستگی به بزرگی وکوچکی سرویس دارد زیرا با قطعات بزرگ مثل 30×30 نمی توان شیب های لازم را در مکان های کوچک اجرا نمود ولی اگر شیب نداشته باشد با هرسایزی می توان کف را اجرا کرد.