زن سالاری یا مردسالاری؟ با تشکر از ..................که انگیزه نوشتار زیر را فراهم نمود.ایشان با نگاه صرف مطالعات اجتماعی و با رویکرد نقد باورهای دینی و سنتی در این موضوع، بحث فمینیسم و مرد سالاری را بطور جداگانه طرح نموده اند. ما، در این نوشتار، پیامدهای فمینیسم را بطور بسیار فشرده برسی و غیر مستقیم، ایشان را به چالش فرا می خوانیم.
پیش سازمان دهنده: نادیه دختری افغانستانی با تحصیلات متوسط و با سن حدود 24 سال تا کنون یکبارنامزد شد، پیش از ازدواج برنامه شان به هم خورد، بار دوم با پسری باسواد مثل خودش ازدواج نمود ولی بعد از مدتی از همسرش جدا شد. درگفتگویی کوتاهی که با هم داشتیم متوجه شدم که وی دختری سه ساله هم دارد. نادیه در بازگو نمودن مشکلاتش گفت: همسرم مرد خوبی بود، مرا دوست داشت تلاشگر بود. با وجود این من هیچ وقت حرف او را گوش نکردم فکر می کردم اگر گوش دهم کوچک می شوم، به همین شیوه زندگی میکردیم کم کم رفتار شوهرم مثل خودم شد.در کارهای روزانه، همیشه مشاجره داشتیم تا این که از هم جدا شدیم حالا می بینی که به این روزم. همزمان توضیح بیشتر می دهد به شدت گریه می کند. برای از دست دادن زندگی خوب شان به افسوس جانگاه می خورد و با چشمان نگران در فکر آینده خود است. می گوید زندگی در سایه أمن خانواده، ارزش بسیاردارد که من از دست دادم، به همین دلیل، به همسالان خود سفارش می کنم که ارزش های خانواد گی را حفظ نمایند و در همدلی با همسران شان شریک شوند. این که وضع روحی این زن جوان به چه صورت بود، سر انجامش چیست،سرنوشت دخترکشان چه می شود و همسر سابقش کجاست؟ ماجرایی بسیار گیج کننده و مبهم است.
برسی این داستان جنبه های متفاوت دارد، جنبه ای روانشناسی این قضیه بماند در این فرصت تنها به جنبه ای اجتماعی مسئله می نگریم
هر انسان بر اساس داده های اطلاعاتی به اندازه مایه علمی خود می تواند قضایا را پردازش نماید، ما هر روز پیام روشن فمینیسم را از رسانه ها ی دیداری شنیداری چون رادیو تلوزیون، مطبوعات و همین انترنت و وبلاگ ها می شنویم و می بینیم،که قدرت تحلیل، پردازش و آنالیز را از ما و جوانان ما می گیرد پیام مهم فمینیسم این است: جوانان! بخصوص دختران جوان و زنان جوان آزاد باشید آزادی جنسی داشته باشید، بی قیدی و رهایی را پیشه خود نمائید زیرا در امتداد زمان از طرف مردان ظلم دیده اید. کالایی بیش نبودی پس آزاد باش. قبل از این که مردی تو را مالک شود آگاه باش که زنِ هیچ کس نشوی و زنِ همه کس باشی، رضایت تو ملاک همه چیز است. پیامهای جنبش زن گرایی این است که ای زن! عکس های تو در پشت کالا، بازار پر سود برای تولید کنندگان، و شهرت برای شماست. سعی کن مادر نشوی چون مادر کالایی است بی ارزش پیش مردی به نام پدر،پدری که یک پاتریارکال است؛ بر اساس مجموعه ای از رویکردها و قراردادهای اجتماعی که در آن مردان مستحق شمرده میشوند تا بر زنان اعمال حاکمیت نمایند تو را را باسارت و تمیلیک می گیرد. پس حاکمیت مردان، مرد سالاری تبعیض جنسی، استثمار بهره کشی جنسی مرد از زن و بهره بری از آن به شکل دیگری پیام آگاهی بخش فمینیسم است.فمینیسم به عنوان جریان پر قدرت در برابر پاتریارکالیسم سنتی ایستاده است و بیشتر داده های اطلاعات زن امروز غربی را تشکیل می دهد. به همین جهت فرصت اندیشیدن را از زن می گیرد که آیا مثلا مادرم با ازدواج خود ذلت را بپذیرفته ؟ آیا من که حالا جوان شدم محصول ظلم و استثمار جنسی پدرم هستم ؟ آیا تشکیل خانواده برابر است با رفتن یک زن در خیمه ای ذلت و بد بختی؟
فرصت ندارد که فکر کند و بفهمد که مرد سالاری بد است چون بهداشت روانی خانواده ممکن است به خطر بیفتد، ولی زن گرایی ریشه خانواده را از بن متلاشی می کند.چنانکه در غرب شاهد آن هستیم به همین جهت در ادامه این نوشتار بعد از توضیح دو واژه فمینیسم و پاتریارکال اشاره کوتاه به پیامدهای مثبت و منفی این دو جریان می نمائیم.
.واژگان کلیدی
مردسالاری: مرد سالاری و پدرسالاری یا پاتریارکی (patriarchy) و مردسالار (patriarchal) [2]پاتریارکالیسم به رویکرد اندیشه مرد سالاری اطلاق می شود که در حق زن تبعیض افراطی روا می دارد. در مقابل این جریان جریان دیگری شکل گرفت که فمینیسم است. فمینیست در فارسی معادل زن گرایی و زن سالاری کاربرد دارد و به این معنا است که زنان باید از فرصت ها و امکانات برابر با مردان برخوردار باشد، و بر جنبشهای که تلاش می کنند تا باور بالا را نهادینه نمایند فمینیسم اطلاق می شود.( سیر تاریخی و گرایشهای فمینیستی را برای این که نوشتار به درازا نکشد، بحث نمی کنیم).
پیامد های این دو جریان: جنبه ای مثبت فمینیسم: بار مثبت جنبش فمینیسم عبارت است از داشتن هدف در جهت تلاش برای از بین بردن تبعیض و ستم های ناروای جنسیتی؛ مشارکت سیاسی اجتماعی زنان، برخورداری از حق مالکیت واستقلال اقتصادی، سیاسی و اجتماعی و ارتقاء سطح علمی، فرهنگی و هنری زنان.
پیامدهای منفی فمینیسم
انکار اخلاق انکار ارزشها و هنجارهای اخلاقی، موجب رواج فساد و بی بند و باریهای اخلاقی گردیده است. رواج تجارت و استفاده ای ابزاری از چهره، اندام و صدای زن در تبلیغات تجاری و سیاسی، نوع جدید از تحقیر مدرن شخصیت و بردگی زنان را به تصویر می کشد؛ لذا موجب فروکاهش ارزش ها و مقام انسانی در حد یک کالا شده است.
فروپاشی نهاد خانواده و تبعات آن: فروپاشی نهاد خانواده، ازوداجهای غیر رسمی و نامشروع، طلاقهای مکرر و تولد فرزندان نامشروع، نقش خانواده را به عنوان پایگاه مطمئن برای آرامش روحی و روانی از بین برده است. از طرف دیگر وجود فرزندان تک والد؛ زایمان در سینین بالا، فناوری تولید مثل یا پدیده ای مادران میانجی(surrogate mother) کودکان سر راهی، اشتغال والدین و گریز از مسئولیت عاطفی و تربیتی و پرورش نسلی آسیب پذیر، خشونت گرا، غیر اخلاقی و ناهنجار، همگی از جمله پیامد های فروپاشی نظام خانواده است که با جریان نهضت فمینیستی شکل گرفت.
نادیده گرفتن نقش مادری و همسری: پرداختن یک سویه و شتابکارانه به برخی از ارزشهای از دست رفته زنان نظیر حق مالکیت، حق رأی و مشارکت سیاسی، اجتماعی واقتصادی که باید چنین حقوقی را داشته باشند، موجب شده که بسیاری از ارزشهای دیگر زنان؛ همچون همسری و مادری، مورد غفلت و یا حمله قرار گیرد.
بروز ناهنجاری های اجتماعی : دامن زدن به تعارض میان میان مرد و زن از نتایج جنبشهای فمینیستی است که صرف نظر از این که خلاف فطرت و ناموس طبیعت است، ناهنجاریهای درسطح اجتماعی را بدنبال دارد.
کاهش نرخ رشد جمعیت: تحقیر نقش مادری، آسیب پذیری نهاد خانواده و پذیرش مسئولیت های اجتماعی واقتصادی از سوی زنان خود باعث کاهش نرخ رشد جمعیت د ربسیاری از کشورهای غربی گردیده است و بسیاری از این کشورها را با بحران جمعیت رو به رو کرده است.آثار زیانبار پرتیارکالیسم جهانی در جنبش فمینیستی بسیار نقش داشته است و در کنار علل اقتصادی، سیاسی و اجتماعی، انگیزه ای حرکت فمینیستی را فراهم نمود.
نتیجه: فمینیسم هم از نظر تئوری و هم در میدان عمل متأثر از بسیاری از آموزه ها و مؤلفه های دنیای مدرن، بویژه فلسفه ای لیبرالی و سرمایه داری است به همین دلیل اگر چه تلاش جدی و بدون طفره برای رفع تبعیضها و زدودن تفاوتهای ناروا و ستمهای تاریخی به زنان ضرورتی انکار ناپذیر است. اما مسلما اندیشه های فمینیستی با این مبانی و مؤلفه های ویژه و با این لوازم زیانبار، نمی تواند برای هر نظام معرفتی و هر بافت فرهنگی قابل تطبیق و توصیه باشد
حال سوال این است که بهترین راهکار برای رهایی ازمرد سالاری، و فراهم نمودن فرصت ها و امکانات برابر برای زنان کدام است؟
به یقین فمینیسم غربی نمی تواند راهکار مناسب برای نجات زنان ارائه دهد زیرا اولا اجرایی آن در غرب پیامد های فوق را داشت؛ ثانیا مبنای آن بر لیبرالیسم اقتصادی و سکولاریسم استواراست.
راه برون رفت
الف) مردان باید تصورات قالبی و باورهای غلط سنتی نه باورهای دینی نسبت به زن را تبدیل به باورهای جدید نماید. به عبارت دیگر باید مردان افکار قالبی شان را نسبت به زن عوض کند و زن را یک موجود ضعیفِ دست دوم نبیند
ب) تلاش همزمان زنان برای رسیدن به سطح علمی و توانایی هایی برابر با مردان یک ضرورت برای زنان است.
ج) همزمان با دو گزینه بالا تلاش شود تا از منابع دینی راه برون رفت از این معضل پیدا شود زیرا در دین اسلام انسان تکریم شده است و کرامت هر کس را نه به جنسیت، بلکه به دینداری و تقوایش می باشد «بهترین شما با تقواترین شما است» به همین دلیل هر کاری که کرامت وی را خدشه دار نماید به شدت نهی شده است.و اگر بی توجهی صورت گیرد این برداشت اشتباه را تقویت می نماید که اسلام به زن توجه لازم را ندارد.
د) حد اقل یافتن راهکاری که با مبانی آشکار دینی تضاد نداشته باشد یکی از راه های نسبتا ساده ای راه برون رفت از این معضل است [3]رفع فقر از جامعه زمینه ای خود شکوفایی جامعه را فراهم می کند و تبعا زنان فرصت گرفتن امکانات را بدست می آورد. حال سوال این است: برای این که نادیه های دیگری پیدا نشود و... شما چه پشنهاد دارید؟
